Kuşadası’nda 30 Ekim depremi sonrasında “hasarlı” ihbarı yapılan yüzlerce bina içinden sadece 5’inin Deprem Yönetmeliği’ne uygun “performans analizi”nden geçtiği belirlendi. Çok sayıda binada yönetmeliklerdeki boşluklardan yararlanarak gözleme dayalı risk analizi yapıldığı anlaşıldı.

Kuşadası’nda 31 Ekim’de yaşanan 5 şiddetindeki artçı deprem sonrasında “ağır hasarlı” olduğu gerekçesiyle boşaltılan bir otelin güçlendirme yapılmaksızın yeniden faaliyete geçme hazırlıklarına başlaması yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Bölgede incelemelerde bulunan bazı inşaat mühendislerinin “ağır hasarlı” olarak değerlendirdiği yapı için yönetmeliklerdeki bazı boşluklardan yararlanarak, gözleme dayalı bir inceleme ile  “hafif hasar” raporu aldığı anlaşıldı. Tüm kamu binalarının Deprem Yönetmeliği’ne uygun performans analizinden geçirildiği ve dayanıksız raporu verilenlerin yıkıldığı Kuşadası’nda, sadece 5 özel mülk sahibinin bu yönteme başvurduğu belirlendi.

Depremin ardından 2 bin civarında bina için hasar ihbarının yapıldığı Kuşadası’nda aralarında otellerin de yer aldığı çok sayıda yapı, 50 bin lirayı bulan maliyeti yüzünden Deprem Yönetmeliği’nde belirtilen Performans Analizi yaptırmaktan çekindi. Mülk sahipleri, sağlıklı sonuç sunan bu yöntem yerine inşaat mühendisleri tarafından sağlıklı sonuç vermekten uzak bir yöntem olarak kabul edilen gözleme dayalı yöntem olan “risk analizi” yaptırmayı tercih ettiler.

Yasa ile denetim sorumluluğu bulunan Kuşadası Belediyesi, aydın Büyükşehir Belediyesi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın özel mülklerde performans analizinden kaçmaları, hasarlı yapıların son durumu konusunda endişe yarattı. Makyaj olarak tanımlanan küçük tadilatlarla kullanımın devam ettiği yapıların olası bir depremde büyük tehlike yaratacağına dikkat çekildi. Performans analizini tercih eden özel mülk sahiplerinden bazılarının sahip oldukları yapıları güçlendirme yolunu seçmeleri, bazılarının da yıkma yolunu tercih etmeleri ise iki yöntem arasındaki tezatı gözler önüne serdi.

İNŞAAT MÜHENDİSLERİ NE DİYOR?

İnşaat Mühendisleri Odası Aydın Şube Başkanı Özlenen Alcı, yasanın Büyükşehir Belediyeleri’ne bu konuda büyük yetki ve sorumluluklar verdiğine dikkat çekti. Büyükşehir Belediyeleri’nin bu konudaki sorumluluklarının 5216 sayılı yasada, “Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etme ve yıkım konusunda ilçe belediyelerinin talepleri hâlinde her türlü desteği sağlamak.” şeklinde tarif edildiğini anlatan Başkan Alcı, deprem riski ve yönetmelikler konusunda şu bilgileri verdi:

6306 sayılı kanunda riskli yapı; ”riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü tamamlamış olan ya da yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere dayanılarak tespit edilen yapı” olarak tanımlanmıştır

Mal Sahibi, tapu ve kimlik fotokopisi ile Bakanlıkça lisanslandırılmış kurum veya kuruluşlardan birine müracaat eder.

Binaların depreme karşı dayanıklı olup olmadığı konusu Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği-2018 esaslarına göre yapılacak "Performans Analizi" ile incelenmektedir.

Daha basit bir inceleme olan "Riskli Yapı Tespiti" ise binanın depreme karşı dayanıklılığı hakkında bilgi vermeyen, 6306 sayılı kanuna göre yapının yıkılıp yıkılmamasına karar vermek üzere yapılan bir çalışmadır.

Bunlar dışında uzman olmayan kişilerce önerilen değerlendirmelere itibar edilmemelidir.

PERFORMANS ANALİZİ

Performans analizinde amaç, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018) esaslarına uygun olarak, tasarım depremine göre mevcut yapıda bulunan bütün yapısal elemanların alacakları hasarları tespit edip, yapı ile ilgili kontrollü hasar (can güvenliği) veya göçme bölgesi sonuçlarına ulaşmaktır. Yapılan analiz sonucunda yapının kontrollü hasar bölgesinde kalmaması (can güvenliğini sağlamaması) durumunda, güçlendirme veya yapının yıkımı seçeneklerinden biri seçilir. Güçlendirilmesine karar verilen yapının güçlendirme tasarım ve hesapları, yalnızca performans analizi sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda yapılabilir.

RİSKLİ YAPI TESPİTİ

Riskli yapı tespitinde; yapının tümüne hızlıca bakarak binanın yıkılması veya yıkılmamasına karar verilmektedir. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018) esasları uygulanmaz. Performans analizine göre daha basit bir analiz olup, bu tespit ile yapılan analiz sonuçları referans alınarak güçlendirme projesine yönelik tasarım ve hesap yapılamaz. 10 kattan az olan yapılar için çalışmalar sadece inceleme katında yapılır. Mevcut yapı yıkılmak isteniyorsa tercih edilebilir. Yapının depreme karşı dayanıklı olup olmadığı ile ilgili bilgi vermez. Yapı için kullanılabilir veya yıkım kararı verilir. Riskli bulunması durumunda en geç 3 ay içerisinde yıkılır.

306 sayılı Kanunla yapıyı riskli tespit ettirme hakkı sadece bir maliğin müracaatı ile olması uygulama esnasında istenmeyen davranışların yaşanmasına neden olmaktadır.

Riskli bina tespiti, Çevre ve şehircilik bakanlığı tarafından binalara yaşına, zemin durumuna, binanın korunma koşullarına göre vb. verilecek puanlama ile risk sınırı koyulup kötü puanlı binaların performans analizine tabii tutulması gerekir.”